Wybitna, niedokończona powieść ukraińskiego pisarza - Mikołaja Gogola, pisana od 1835 do końca życia pisarza w 1852, uznawana za szczytowe osiągnięcie w jego dorobku. Z założenia trylogia na wzór “Boskiej komedii” Dantego, ostatecznie opublikowana została pierwsza część, którą, również wzorem Dantego, określić można jako “Piekło”.
Bohaterem powieści jest Paweł Iwanowicz Cziczikow, który podróżuje w interesach po bezkresnej Rosji XIX wieku. Przybywa do miasta N. w celu zakupu "martwych dusz rewizyjnych", czyli chłopów pańszczyźnianych, którzy umarli od czasu ostatniego spisu rewizyjnego, a za których właściciele ziemscy zmuszeni są ciągle płacić podatki. Cziczikow wzbudza ogólną sympatię, zainteresowanie ludzi oraz zaufanie bankierów, uważnie ich przy tym obserwując. Kiedy jednak w mieście rozchodzą się plotki na temat jego planów porwania córki gubernatora, prawdziwe zamiary wychodzą na jaw.
Szukając martwych dusz na sprzedaż, spotyka żywych, choć naznaczonych już przez piekło ludzi. Cziczikow niczym Dante zstępuje w coraz to niższe kręgi, napotykając gburów, łapówkarzy i pijaków, by wreszcie spotkać samego siebie.
