Ostatnia z rodu

Pisana w latach 1963-1964 książka przedstawia postać Anny Jagiellonki

(1523–1596) na tle dziejów XVI-wiecznej Rzeczypospolitej za panowania dwóch

ostatnich Jagiellonów. Anna, córka Zygmunta I Starego i Bony, wychowana na

renesansowym dworze, zdominowana przez silną osobowość matki, ponad dwie

trzecie swego długiego żywota spędziła na uboczu historii, będąc świadkiem

intryg, walk o reformę państwa i Kościoła, sporów o władzę. Dopiero po

bezpotomnej śmierci brata, Zygmunta Augusta (1572), spadkobierczyni potężnego

rodu, obdarzona tytułem Infantki, wyszła z cienia. Wkroczyła na scenę

polityczną jako symbol tradycji Jagiellonów, snuła plany polityczne i

matrymonialne, odegrała istotną rolę w czasie trzech pierwszych bezkrólewi. Po

krótkim epizodzie Henryka Walezego szlachta okrzyknęła niemłodą już Annę

królową (1575), przeznaczając jej na męża Stefana Batorego. „Pół wieku przeszło

przeżyła na królewskim ustroniu, zanim osiągnęła cel marzeń — poczuła na ręce

węzeł stuły, a ciężar korony na skroniach”.

Paweł Jasienica, właśc. Leon Lech Beynar (1909–1970)

Odznaczony pośmiertnie w 2007 roku Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski –

historyk, eseista, publicysta; autor słynnej syntezy dziejów Polski

przedrozbiorowej („Polska Piastów”, „Polska Jagiellonów”, „Rzeczpospolita

Obojga Narodów”). Uczestnik kampanii wrześniowej, oficer Armii Krajowej; po

wojnie represjonowany. Od 1959 roku wiceprezes ZLP; ostatni prezes Klubu

Krzywego Koła (1962). W 1964 jako jeden z 34 intelektualistów podpisał protest

przeciwko polityce kulturalnej władz PRL. Od 1966 wiceprezes polskiego PEN

Clubu. W 1968 wystąpił w obronie represjonowanych studentów, co spowodowało

zakaz publikacji jego prac.