Liefde en verlangen in de wereldfilosofie

Liefde, erotiek en seksualiteit zijn universele thema's. Toch zijn er grote culturele verschillen in de manier waarop mensen deze thema's vormgeven in hun dagelijks leven, hun gebruiken, hun kunst en hun wetgeving. En in veel gebieden lijkt de vorm en de ervaring van erotiek te veranderen, wat soms tot grote spanningen leidt. In deze serie van tien hoorcolleges wordt de luisteraar meegenomen op een fascinerende reis door verschillende culturen en filosofieën: van de vroege Griekse en Babylonische naar die van Azië, Afrika en Europa tot het moderne Westen.

Tien verschillende deskundigen fungeren als reisleiders op deze zoektocht naar de betekenis van liefde en verlangen in de wereldfilosofie. Leer over de Europese mystici en hun liefde voor God, over de invloed van boeken als de Kama Sutra en Vijftig tinten grijs, de beleving van erotiek en seks in onze postmoderne tijd en de nieuwe taboes in culturen die de westerse 'decadentie' afwijzen.

College 1: Liefde en seksualiteit in de Islamitische traditie - van Abu Nuwas tot Isis

We volgen de veranderingen in de Islamitische cultuur van de tijd van de poëzie van Abu Nuwas (waarin de liefde voor jongens wordt bezongen) tot de opvattingen en de praktijken van hedendaagse radicale bewegingen, waarin steeds meer gereageerd wordt op westerse 'decadentie'.

College 2: Het voeden van het leven: liefde, erotiek en seksualiteit in het klassieke China

In het klassieke China werd bij de oude daoïsten de seksuele energie gebruikt om de conditie van het lichaam te versterken, de intieme relatie met de partner te verbeteren maar ook om hogere staten van verlichting te bereiken. Deze lichaamsgerichte tradities waren wijd verbreid en kenden zowel een externe als een interne vorm van cultivering. In de lezing verkennen we dit gedachtegoed, de werking tussen de polariteiten yin en yang en seksuele cultiveringsmethodes van het oude China.

College 3: De Kama Sutra

De Kama Sutra is tussen de derde en vijfde eeuw geschreven door Vatsyayana, en werd door de ontdekkingsreiziger Richard Burton eind negentiende eeuw naar het Westen gebracht. De receptiegeschiedenis van het boek vertelt veel over onze eigen cultuur. Herman Tieken vertaalde het boek als eerste uit het Sanskriet direct naar het Nederlands en werpt een licht op de context en de inhoud.

College 4: Erotiek en spiritualiteit in de Indiase cultuur

De Indiase spirituele traditie heeft erotiek altijd heel serieus genomen, in zinnelijke vorm (kama) en in gesublimeerde vorm (bhakti). Innerlijke bevrijding zal voor de Indiër nooit de vrucht van seksuele frustratie zijn. De complexiteit van Shiva, die zowel de God van de asceten als de God van de seksualiteit is, vertelt veel over het wereldbeeld van de Indiase filosofie.

College 5: Liefde en verlangen in de Afrikaanse filosofie

Binnen het Afrikaanse Ubuntu-denken gaat het om het verlangen van de mens zichzelf te worden. Via aandacht, respect en liefde voor elkaar, de natuur en een verantwoorde geschiedenis.

College 6: Het verlangen van mystici

De taal van de Christelijke mystici legt een relatie tussen liefde en barmhartigheid en religieuze gevoelens. Paul Moyaert behandelt deze relatie aan de hand van de geschriften van Teresa van Avilla en Johannes van het Kruis.

College 7: Het offer van de liefde

In zijn boek Het offer van liefde ontwikkelt Ad Verbrugge een prikkelende gedachtegang naar aanleiding van de vraag naar de wereldwijde populariteit van de erotische bestseller Vijftig tinten grijs. Bij uitstek in de (erotische) liefde komt een verlangen naar gemeenschap tot uitdrukking dat indruist tegen onze virtuele consumptiecultuur.

College 8: Liefde en verlangen in de kunst

Ons gevoel voor kunst lijkt los te staan van morele overwegingen. En toch stijgt soms een diep verlangen en liefde in ons op als we een kunstwerk ervaren. Tjeu van den Berk werkt deze gedachte uit aan de hand van het denken van Carl Gustav Jung.

College 9: Eros in de Gnosis

We volgen het motief van de Hieros Gamos (het heilige huwelijk) in haar historische ontwikkeling, die begint in het oude Egypte en Babylonië. Dit motief wordt herontdekt in de alchemie van de Renaissance en de latere esoterische traditie (Swedenborg, Blake, Jung).

College 10: De liefde voor de wijsheid: Eros in de traditie van Plato

Volgens Het symposium van Plato komt de filosofie voort uit Eros. Een latere filosoof als Feuerbach stelt zelfs: 'zijn en beminnen zijn identiek'. Wat betekent het voor de filosofie als we deze stellingen radicaliseren, en wat kan zo'n filosofie voor ons leven betekenen?

Dit college is tot stand gekomen i.s.m. Filosofie Oost-West en de Rode Hoed.

Inhoud

College 1. Liefde en seksualiteit in de Islamitische traditie - van Abu Nuwas tot Isis, door Michiel Leezenberg

H1. De klassieke Arabische traditie

H2. De klassieke Perzische en 'vroegmoderne' traditie

H3. De moderne traditie

College 2. Het voeden van het leven: liefde, erotiek en seksualiteit in het klassieke China, door Dianne Sommers

H4. De oude teksten

H5. Seksualiteit, gezondheid en het lange leven

H6. De spirituele transformatie

College 3. De Kama Sutra, door Herman Tieken

H7. De teksten van de Kama Sutra

H8. De stappenplannen van de Kama Sutra

H9. Voor wie is de Kama Sutra geschreven?

College 4. Erotiek en spiritualiteit in de Indiase cultuur, door Theo van Leeuwen

H10. De oude Indiase spirituele tradities

H11. Het tantrisme

H12. Onthechting en overgave

College 5. Liefde en verlangen in de Afrikaanse filosofie, door Henk Haenen

H13. Karakteristieken van de Afrikaanse filosofie

H14. Liefde en verlangen als een Afrikaans danspaar

H15. Liefde en verlangen in de Afrikaanse filosofie

College 6. Het verlangen van mystici, door Paul Moyaert

H16. God echt kennen door god te beminnen

H17. De wederkerigheid van liefde

H18. De nacht van het mystieke lijden

College 7. Het offer van de liefde, door Ad Verbrugge

H19. Een cultuurfilosofische analyse van de liefde

H20. De postmoderne virtuele consumptiecultuur

H21. Op welke wijze krijgt de liefde vorm?

College 8. Liefde en verlangen in de kunst, door Tjeu van den Berk

H22. Een kunstwerk heeft geen aspiraties

H23. Kunst bestaat omwille van de kunst

H24. De kunst is altijd esthetisch

College 9. Eros in de Gnosis, door Jacob Slavenburg

H25. Liefde en huwelijk in de oudheid

H26. De devaluatie van het Erosbegrip

H27. Eros in de Gnosis

College 10. De liefde voor de wijsheid: Eros in de traditie van Plato, door Hein van Dongen

H28. Liefde in de filosofie: Plato en de erotiek

H29. Goddelijke liefde en Platoonse liefde

H30. Denken vanuit liefde