Wspomnienia z domu umarłych

"Wspomnienia z domu umarłych" to jedno z najbardziej osobistych dzieł Fiodora Dostojewskiego. Powieść ta stanowi bowiem fabularyzowany wycinek biografii autora jako więźnia, który w 1854 roku trafił na zesłanie do Omska i tym samym znalazł się w świecie obnażającym najciemniejszą stronę ludzkiej natury.

Czteroletnia katorga było konsekwencją przynależności pisarza do tzw. Koła Pietraszewskiego. Pod zarzutem organizowania spisku przeciwko władzy Dostojewskiego osadzono w Twierdzy Pietropawłowskiej. Choć trwające wiele miesięcy przesłuchania nie przyniosły pożądanych dla władz rezultatów, to jednak ostatecznie pietraszewców skazano na karę śmierci. W gronie tym znalazł się także Fiodor Dostojewski. W grudniu 1849 roku pisarz, wraz z kolegami, stanął na Placu Siemionowskim w Petersburgu oko w oko z plutonem egzekucyjnym. Zanim wojsko wycelowało karabiny w stojących skazańców, jeszcze raz oficjalnie odczytano wyrok, zapoznając z jego treścią tłum gapiów i przypominając o werdykcie ofiarom. Następnie pop pobłogosławił skazanych, przygotowując ich do ostatniej wędrówki. I wtedy stało się coś nieprzewidzianego... Otóż w momencie, gdy Dostojewski spodziewał się śmiertelnego strzału, odczytano carskie ułaskawienie. Karę śmierci zamieniono na czteroletnią katorgę.

Niniejsze dzieło jest zapisem przeżyć i przemyśleń autora z czasów jego pobytu na zesłaniu. Książka przybliża codzienne życie zakutych w łańcuchy więźniów, odsłaniając mechanizmy funkcjonowania obozów, w których aresztanci odbywali karę polegającą na przymusowych pracach fizycznych pod rygorem wojskowym. W miejscu, w którym mieszały się zarówno różne nacje, ale też grupy społeczne oraz charaktery, Dostojewski musiał nauczyć się od nowa życia w otoczeniu, które wypełnione było zarówno ludźmi szlachetnymi, jak i zbrodniarzami, złodziejami czy przemytnikami.