Uit de suiker in de tabak

Vervuld van 'afkeer van de conventionele kostschoolliteratuur die het romanlezend publiek word voorgezet', schreef P.A. Daum onder het

pseudoniem Maurits zijn Uit de suiker in de tabak (1885). Het was zijn eersteling en tevens de eerste naturalistische roman in de Nederlandse letterkunde. Het is het verhaal van de als 'presentkaasje' naar Indie gestuurde James van Tuyll die, aanvankelijk zeer succesvol in zaken, zijn huwelijk door eigen toedoen ziet mislukken en zich ten slotte terugvindt in de brokstukken van zijn leven. 'Als ik zo 's middags onder 'n kop thee van mijn voorgalerij naar beneden zie over de eindeloze sawahs [...] , dan krijg ik wel eens een naar gevoel van verlatenheid, en denk hoe weinig er nodig is om een mensenleven doelloos te maken.'

Daum is een voortreffelijke observator van Indische mensen tegen de achtergrond van het koloniale leefklimaat dat hun gedrag, denken en lot bepaalde. Hij is ook een begenadigd verteller, die in de journalistiek had geleerd scherp en levendig te formuleren. Dat maakt hem tot op de dag van vandaag zo leesbaar.